Нова Македонија, 07.04. 2012

Зошто некои производи опстојуваат, а некои не?

Кафетин“, „аналгин“, „скопско пиво“, „витаминка“ се дел од македонските брендови што успеаја да ја надживеат поранешна Југославија, федерацијата во која беа создадени. Во неколкудецениското заедничко живеење во поранешна СФРЈ, Македонија на пазарот ја препознаваа по многу квалитетни производи, но и како земја што има одлични услови за производство на суровини за словенски, хрватски или српски финални производи.

Повозрасните граѓани што се сеќаваат на животот во тогашната федеративна држава сé уште ги паметат мебелот на „Треска“, вкусната „струмка“, ќебињата на „Отекс“, обувките на „Газела“,прашокот за перење „билјана“, како и производите на „Астибо“. Многу од нив згаснаа, но еден дел успеа да се избори, да преживее, па дури и да порасне, да се развие во поглед на количества, извоз, квалитет и достапност. Битна улога во преживувањето на еден бренд игра визијата на менаџерите на компанијата, како и справувањето со странската конкуренција.

Големите ги јадат малите

Во практиката постојат две причини поради кои еден домашен бренд како име може да изгине. Или да пропадне поради нерентабилност, губење на пазарите, или пак да биде купен од поголема компанија, па со тоа и да го снема од листата на веќе постојни имиња на фирми, трговски марки или, пак, брендови.

- Во Македонија најмногу загубија фирмите што работеа во текстилната, хемиската и чевларската индустрија и можеби производството на мебел. Со губењето на југословенскиот пазар речиси ги снема: „Астибо“, „Отекс“, „Газела“, „Треска“, веќе и нема да се купи прашок за перење од „Охис“, како „гонг“ или „билјана“. Додека мебелот на „Треска“ се носеше дури до Словенија, сега ретко кој знае дали постои оваа фабрика - вели адвокатот Валентин Пепељуговски.

Тој појаснува дека кога компанијата го губи пазарот, а истовремено не ги следи промените и потребите на населението и не инвестира во иновации гарантирано ќе пропадне. Во случаите кога голема мултинационална компанија купува домашна речиси сигурно е дека домашното име ќе го снема и ќе биде наметнато она на големиот инвеститор. Ова пред сé се случи со банките што беа купени од многу поголеми странски играчи во банкарскиот сектор, иако имаше исклучоци што го задржаа своето име, како на пример Стопанска банка АД Скопје. Исклучоци кога не се менува името на домашната фирма или производот има само доколку тоа гарантира поголем профит.

- Вакви примери се „скопско пиво“, „витаминка“, „жито лукс“. Јасна е стратегијата на инвеститорот, да се задржи истото име за да се задржат клиентите, потрошувачите, кои се веќе навикнати на овој производ - појаснува Пепељуговски.

Експертите што ја следат оваа проблематика прогнозираат дека во иднина во Македонија во поголем обем ќе доаѓаат огромни светски брендови што ќе ги купуваат веќе постојните македонски и ќе настојуваат да ги претопат во своја полза.

- Не можам сега да се сетам на сите сектори, но она по што беше „препознатлива“ Македонија беа текстилна индустрија и земјоделството. Како што кажав и претходно, лошиот менаџмент, нашето незнаење и неснаоѓање во пазарната конкуренција си го сторија своето. Особено во текстилната индустрија, каде што не успеавме да создадеме силен и препознатлив македонски бренд што ќе го промовираме на странските пазари, туку се фокусиравме кон лон-производство и нудење евтина работна сила, притоа не внимавајќи дека постојат други држави што можат да понудат поевтина работна сила - ни изјави Синиша Пекевски, бренд-консултант.

Позитивни примери

Македонија има одлични предиспозиции за производство на вкусна и здрава храна и неколку компании го искористија нашето поднебје за да создадат брендови што ќе бидат препознатливи на пазарот.
Македонското сирење, галичкиот кашкавал и виното се дел од производите што се препознатливи во светот како производи од Македонија. Некои бизнисмените инвестираа во производи слични на оние што порано биле присутни на пазарите и со долгогодишна работа успеаја да се пробијат и да земат дел од колачот наречен продажба. Добар пример за тоа е „Мелница Кадино“.

- Да се етаблирате како бренд, притоа истиснувајќи од пазарот веќе постојна силна компанија во вашиот сектор е лесно да се каже, но тешко да се направи. Но, ете, ние се нафативме на тоа и го правиме. Освен што произведуваме брашно, кое успеавме да им го наметнеме на потрошувачите, правиме и разни бели печива, смрзнат бурек со кој успешно го освојуваме европскиот пазар... Борбата на домашниот пазар ја водиме и надвор. По децениска напорна работа, успеавме нашите производи да се продаваат во Германија, Швајцарија, Словенија... Правилото за успех е едноставно: многу работа, квалитет, иновативност, истрајност, стратегија и постојано инвестирање во нова технологија и нови производи, за што на пример ние со години добивката, наместо да ја изнесуваме од фирмата, ја реинвестираме во производствените капацитети - изјави Тодор Ѓорѓиевски, извршен директор на „Мелница Кадино“.

Ова го тврдат и професионалците што работат на брендирање.

- Сопствениците на компаниите, тука го вбројувам и топ-менаџментот, треба да сфатат дека е многу тешко да се успее на странските пазари и дека еднаш загубен пазар многу е тешко да се врати - вели Пекевски.

Автор: Жарко Василевски